[Wywiad]”Więcej, wyżej, dalej!” Czyli jak pracuje psycholog sportu.

Ostatnio czytałem genialną książkę “Ego to Twój wróg” Ryana Holidaya

Na początku podchodziłem do niej jak pies do jeża, bo według mnie temat “ego” w szeroko rozumianej pop-psychologii został już tak wyeksploatowany, że nie miałem ochoty po raz kolejny słuchać tego samego.

Jakże się myliłem.

Książka jest świetna, oprócz dużej ilości przytoczonych przykładów z historii, autor dzieli się również przykładami ze swojego życia. Przykładami gdzie będąc na fali zaczął wierzyć, że jest “bogiem” co zazwyczaj kończyło się bolesnym upadkiem.

Co jednak najbardziej przykuło moją uwagę, to przykłady ze sportu. Przykłady o których na pewno słyszałeś. 

Mike Tyson, który biorąc rekordowe stawki za walkę zakończył karierę jako bankrut do tego z masą problemów prawnych, zdrowotnych i osobistych.

Drużyn z samego dna tabeli, które po zmianie trenera błyskawicznie lądują na szczycie tylko po to aby w kolejnym sezonie znowu wrócić do miejsca gdzie zaczynali.

Sportowców którzy latami pracowali aby dojść na szczyt, a kiedy już im się udało zaczynali wierzyć, że są wyjątkowi przez co błyskawicznie z niego spadali.

Uświadomiłem sobie wtedy jak potężnie ważny jest “mental” w sporcie. Zdałem sobie również sprawę, że sportowcy na treningach czy podczas zawodów zmagają się dokładnie z tymi samymi problemami z jakimi zmaga się każdy z nas, tylko, że w nieco innym kontekście.

Ciężko mi zatem wytłumaczyć dlaczego drużyny w Polsce w porównaniu z tymi na zachodzie wciąż tak rzadko korzystają z usług psychologów sportowych.

Postanowiłem więc napisać do Tamary Pielas pracującej jako psycholog sportu od kilku sezonów między innymi dla Akademii Piłkarskiej Wisły Kraków. Oprócz tego pracuje ona indywidualnie za pomocą Terapii Skoncentrowanej na Rozwiązaniach oraz bardzo bliskiej mi Terapii Akceptacji i Zaangażowania. Jest również członkiem Sekcji Psychologii Sportu Polskiego Towarzystwa Psychologicznego.

Mam nadzieje, że ten wywiad sprawi, że choć trochę zwiększy się świadomość tego jak ważnym “członkiem zespołu” może stać się psycholog sportu jeśli tylko sumiennie będzie korzystało się z jego zaleceń

Zaczynajmy

[Mateusz] Dlaczego postanowiłaś zostać psychologiem sportu?

Szczerze mówiąc to ten pomysł wpadł mi do głowy dość wcześnie, ale nie do końca pamiętam w jakich okolicznościach. Już w szkole zaczęłam się zastanawiać, jak to się dzieje, że ludzie czasami zachowują się w sposób, którego nie rozumiem. I szczerze mówiąc, wtedy mnie to dość mocno irytowało😊 A że sport też już wtedy lubiłam, więc połączenie powstało dość naturalnie.

Z takich luźnych przemyśleń powstały cele, które dałam radę zrealizować i jestem tu gdzie jestem, odpowiadając na Twoje pytania z psychologii sportu 😊

[Mateusz] Czym dokładnie zajmuje się psycholog sportu?

Ogólnie psycholog sportu pracuje nad poprawą osiągnięć sportowych.

Podstawowym obszarem pracy psychologa sportowego jest trening mentalny. Słowo trening jest nieprzypadkowe, bo to właśnie regularne ćwiczenia pozwalają opanować nowe umiejętności.

To nie jest tak, że sportowiec spotyka się na sesji z psychologiem raz na tydzień/dwa tygodnie i to wystarczy. Poza nimi dostaje także inne zadania do wykonania. Czyli po prostu musi ćwiczyć – np.: koncentrację, radzenie sobie ze stresem, dialog wewnętrzny między treningami lub podczas nich.

Na początku współpracy określamy, jakiej umiejętności zawodnikowi brakuje, by był lepszy niż teraz, by był bardziej zadowolony z siebie jako sportowca. Potem ją „rozpracowujemy” – omawiamy jak działa, co pomaga, a co przeszkadza.

Następnie opracowujemy plan działania i ustalamy, w jakich momentach poza sesją można ćwiczyć wybraną umiejętność. W trakcie treningu analizujemy co działa, a co nie, a wtedy wprowadzamy ewentualne poprawki. Tak to wygląda w skrócie, natomiast czas jaki jest potrzebny na opanowanie nowej umiejętności oraz to w jaki sposób taka konkretnie przebiega zależy już od zawodnika.

[Mateusz] Jaki jest największy mit dotyczący pracy psychologa sportowego?

Chyba to, że do psychologa sportowego idą ci zawodnicy, którzy sobie nie radzą.

Samo uczestnictwo w sporcie, treningach zawodach oznacza, że „jakoś” sobie radzimy. Czasem lepiej, czasem gorzej. Są zawodnicy, którzy mimo trudności nie chcą konsultacji z psychologiem, bo dobry sportowiec radzi sobie sam lub w ogólnie nie ma problemów. To duże uproszczenie, bo każdy z nas zmaga się z jakimiś przeciwnościami.

Natomiast zawodnik „o dobrej psychice” jest elastyczny – wie, jak reagować w różnych sytuacjach, nie chodzi o to, że on nie ma problemów. Gdy zauważamy, że coś na boli, idziemy do fizjoterapeuty czy lekarza sprawdzić o, co chodzi.

Warto mieć takie samo podejście jeśli chodzi o psychologa – jeśli coś mi przeszkadza „w głowie” to idę sprawdzić z psychologiem o co chodzi i jak można to zmienić. W tym momencie warto wspomnieć także o odporności psychicznej.

To cecha osobowości, która w dużym stopniu determinuje to na ile skutecznie radzimy sobie z wyzwaniami, stresorami i presją, niezależnie od okoliczności. Określenie skutecznie radzimy sobie jest tutaj kluczowe.

[Mateusz] Jak wygląda standardowa sesja? Ile trwa, ile kosztuje? Z jakich technik korzystasz?

Każda sesja jest inna, bo każdy klient jest inny. Każdy psycholog też pracuje inaczej, więc wiele będzie zależało także od tego. Dlatego opowiem, czym ja się kieruję w pracy. Myślę, że ważne jest też, żeby zdawać sobie sprawę, że osobowość i to, jaki psycholog jest ma bardzo duże znaczenie dla wspólnej pracy.

W codziennym życiu też nie jest tak, że zawsze lubimy się ze wszystkimi. Dlatego decydując się na pracę z psychologiem warto zwracać uwagę na swoje odczucia. Czy w towarzystwie tej osoby czujemy się po prostu dobrze i bezpiecznie. Jeśli tak, to świetnie, jeśli nie – warto szukać dalej.

Może tak być, że ktoś nam po prostu nie podpasuje, ale to wcale nie oznacza, że musi być złym specjalistą. Ja w swojej pracy staram się mieć uwadze przede wszystkim Klienta, jego potrzeby i preferencje. Na bazie tych wspólnie z Klientem opracowujemy plan działania. Moja sesja trwa ok. 50 minut.

Cena też będzie różnić się zależnie od specjalisty, w zależności od jego wykształcenia, doświadczenia, ukończonych kursów, miejsca spotkania. Jeśli chodzi o techniki pracy, to wybieramy je wspólnie z Klientem.

Zazwyczaj korzystam z technik TSR-owych i ACT-owych, ale to czy Klientowi to pasuje czy nie, jest najważniejszym kryterium wyboru. Testujemy różne metody sprawdzamy, co działa. Nad tym samym aspektem można pracować na różne sposoby, więc po prostu sprawdzamy, co dla konkretnej osoby będzie ok, a co nie.

[Mateusz] Z jakim problemem najczęściej przychodzą do Ciebie klienci?

Wydaje mi się, że najczęściej moja praca skupia się na radzeniu sobie z przeszkadzającymi myślami. To one decydują o tym, że zaczynamy się stresować czy że nie możemy się skoncentrować. To dlatego też zainteresowałam technikami ACT-owymi. ACT ma za sobą wiele badań potwierdzających skuteczność takiej pracy i został także specjalnie zaadaptowany do pracy ze sportowcami.

[Mateusz] Co według Ciebie charakteryzuje najlepszych sportowców?

Zwróciłabym uwagę właśnie na tę elastyczność, o której wcześniej wspomniałam. Elastyczność to umiejętność reagowania na różne sytuacje, które nas spotykają. Niezależnie od rodzaju trudności zawodnik albo znajduje rozwiązanie tego problemu albo szuka osób, które mu w tym pomogą.

Niezależnie od tego, jak bardzo byśmy się nie starali, chyba nie damy rady przewidzieć tego, co nas może spotkać. Kto rok temu myślał, że będziemy mierzyć się z epidemią? Dlatego tak ważne jest umieć elastycznie odpowiadać na to, co nas spotyka.

[Mateusz] Jak radzić sobie z treningami w czasie pandemii?

Wielu sportowców jest teraz w bardziej sprzyjającej sytuacji niż na wiosnę, bo sport nie jest całkowicie zamknięty. Owszem na pewno problematyczne są procedury treningów czy zawodów, które mogą znacznie różnić się od tego, co sportowcy dobrze znali. Wszystko zależy od tego, jak bardzo obecny reżim treningowy różni od tego sprzed pandemii.

Myślę jednak, że najważniejsze jest skupienie się na tym, co możemy zrobić, co jest pod naszą kontrolą. Czujemy wtedy, że nadal możemy działać mimo ograniczeń. Warto dbać także o rutynę działania, samemu planować sobie dzień. Bardzo przydatna w okresie pandemii jest wizualizacja.

Jednym z jej ważniejszych zastosowań jest tzw. trening zastępczy. To taki trening, który odbywamy, gdy z jakiegoś powodu nie możemy ćwiczyć normalnie. Wizualizacja pozwala nam wyobrazić sobie, że te czynności wykonujemy.

Dzięki temu odświeżamy swoją pamięć mięśniową – nasze mięśnie nie zapominają do końca jak wyglądają automatyzmy ruchowe. Badania pokazują, że podczas wyobrażania sobie ruchów w mózgu aktywują się te same ośrodki, jak podczas realnych ćwiczeń.

[Mateusz] Czy z pomocy psychologa sportowego korzystają wyłącznie zawodowi sportowcy? Czy “przeciętny Kowalski” może coś z tego wynieść?

Zdecydowanie tak. Trening mentalny jest też popularny m.in. w biznesie. Takie umiejętności jak utrzymywanie koncentracji na zadaniu, radzenie sobie ze stresem, budowanie pozytywnego dialogu wewnętrznego, radzenie sobie z emocjami, to umiejętności, których potrzebujemy wszyscy – niezależnie od tego, jaką pracę wykonujemy.

I bez względu na poziom sportowy – zawodowy czy amatorski. Czasami o konsultację pytają też osoby uprawiające sport amatorsko – bo chcą czerpać więcej radości z tego, co robią, albo lepiej poznać swoją psychikę. Korzyści z treningu mentalnego są uniwersalne, bo możemy zauważyć je nie tylko w sporcie, ale i w innych dziedzinach życia.

[Mateusz] Polecasz jakąś technikę, z której każdy mógłby skorzystać w codziennym życiu lub podczas treningów?

Myślę, że warto by każdy znał sposoby na opanowanie stresu. W końcu wszyscy od czasu do czasu się stresujemy 😊 Ćwiczenia oddechowe zazwyczaj nie są skomplikowane, a ich trening nie musi zajmować wiele czasu. A mają ogromną moc. Dlatego moim zdaniem zawsze warto mieć je w swoim repertuarze strategii na trudne sytuacje.

[Mateusz] Czy jest jakaś książka związana z psychologią sportu, którą mogłabyś polecić moim czytelnikom?

Na polskim rynku nie ma dużego wyboru książek dedykowanych stricte psychologii sportu. Ale na pewno warto zapoznać się z książką „Trening mentalny. Psychologia sportu w praktyce”.

W okresie okołoświątecznym przeczytałam też „Trening wygrywania. Jak wygrywać w życiu, w biznesie i w sporcie? Skup się, działaj i wygrywaj!” i tę pozycję też mogę polecić. To wartościowe książki, bo opisują prostym językiem, jak działa nasza psychika i proponują konkretne ćwiczenia, dzięki którym można pracować nad wybranymi umiejętnościami.

[Mateusz] Gdzie można Cię znaleźć i jak się z Tobą skontaktować?

Zapraszam na swojego bloga tamarapielas.pl, tam można przeczytać więcej o mnie, moich technikach pracy i o różnych zagadnieniach z zakresu psychologii sportu.